31 ΟΚΤ 2017 ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ ΠΛΑΤΩΝΟΣ (μάθημα 25ον και 26ον) Ομιλήτρια Άννα Χ. Μαρκοπούλου
Συνοπτική παρουσίαση 25ου μαθήματος
Ο Παυσανίας διαδέχεται τον Φαίδρο στο «Συμπόσιον» των θείων νόων για να εκφέρει έναν λόγο περί της κινήσεως, εφόσον, όπως η ετυμολογία του ονόματός του αναδεικνύει, είναι εκείνος που παύει την στέρηση της κινήσεως. Με αυτήν την έννοια, ο λόγος του θα επικεντρωθεί στην ψυχή, εφόσον η ψυχή είναι το πρώτο ον που έχει την δύναμη της αυτοκινήσεως στον νοητό κόσμο. Σε αυτό το πλαίσιο ο Παυσανίας θα μιλήσει για την Ουρανία και την Πάνδημο Αφροδίτη, που συνιστούν τα δύο αρχέτυπα των ανθρωπίνων ψυχών και, οι οποίες γεννούν, αντιστοίχως, δύο είδη έρωτος: Τον Ουράνιο και τον Πάνδημο Έρωτα. Η Ουρανία Αφροδίτη είναι “πρεσβυτέρα” δηλαδή ανώτερη της Πανδήμου Αφροδίτης, αλλά και “αμήτωρ”, ως γέννημα του Ουρανού, ο οποίος συμβολίζει τον νοερό νου. Πιο συγκεκριμένα, η Ουρανία Αφροδίτη είναι μία αμιγώς νοερή ψυχή, η οποία, καθ’ ομοίωσιν του πατρός της Ουρανού, “ορά τα άνω” και δεν αναμειγνύεται με τον αισθητό κόσμο. Με αυτήν την έννοια, η Ουρανία Αφροδίτη λειτουργεί καθ’ ομοίωσιν της ασάρκου ψυχής, δηλαδή της ψυχής εκείνης που, όπως ο νους, είναι καθαρή και, όπως προαναφέραμε, δεν επιθυμεί την κάθοδο στον αισθητό κόσμο της ύλης. Αντιθέτως, η Πάνδημος Αφροδίτη είναι “νεωτέρα” δηλαδή κατώτερη της Ουρανίας Αφροδίτης, αλλά και προϊόν μείξεως του θεού Διός και της θνητής Διώνης. Όπως δείχνει και το όνομά της είναι “Πάνδημος” δηλαδή συγκεντρώνει μέσα της ολόκληρο τον “δήμο” της ψυχής, όλη την “πόλιν” της ψυχής με τα τρία μέρη της. Με αυτήν την έννοια, η Πάνδημος Αφροδίτη έχει μέσα της δύο στοιχεία: α) Το αθάνατο νοητικό στοιχείο, που κληρονομεί από τον αθάνατο πατέρα-νου, που είναι ο Ζευς και β) Το θνητό άλογο στοιχείο των επιθυμιών, που κληρονομεί από την θνητή μητέρα της, που είναι η Διώνη, δηλαδή εκείνη που δίδει τις ηδονές της γενέσεως. Με αυτήν την έννοια, η Πάνδημος Αφροδίτη λειτουργεί καθ’ ομοίωσιν της ενσάρκου ψυχής, δηλαδή της ψυχής εκείνης που επιθυμεί την κάθοδο στον αισθητό κόσμο της ύλης. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, η Πάνδημος Αφροδίτη συμβολίζει την ψυχή του αισθητού σύμπαντος. Η Ουρανία και η Πάνδημος Αφροδίτη γεννούν δύο είδη ερώτων, αντίστοιχα: α) Τον Ουράνιο έρωτα, που είναι ο έρως του εραστού για το κάλλος της ψυχής του ερώμενου και β) Τον Πάνδημο έρωτα, που είναι ο έρως του εραστού για το κάλλος του σώματος του ερώμενου.
Συνοπτική παρουσίαση 26ου μαθήματος
Ο Παυσανίας συνεχίζει τον λόγο του και παρουσιάζει την προϋπόθεση της αναδύσεως του Ουρανίου Έρωτος εντός της ψυχής του ερώμενου.Αυτή η προϋπόθεσις είναι η εθελοδουλεία, δηλαδή η εκούσιος επιλογή της προσφοράς υπηρεσιών από τον ερώμενο στον εραστή, με κριτήριο την Αρετή.
Πιο συγκεκριμένα, η επιλογή αυτή γίνεται, εφόσον ο ερώμενος θεωρεί ότι, μέσω αυτής της εθελοδουλείας, θα καταστεί καλύτερος, είτε εξαιτίας της αποκτήσεως γνώσεων είτε εξαιτίας οποιουδήποτε άλλου νοητικού αγαθού.
Εάν, λοιπόν, ο ερώμενος, επιλέξει να προσφερθεί σε έναν εραστή, όχι εξαιτίας των χρημάτων του ούτε εξαιτίας της δόξας ή της πολιτικής εξουσίας που ο εραστής κατέχει, αλλά επειδή θεωρεί ότι, μέσω του εραστού, θα καταστεί ο ίδιος φίλος της σοφίας, τότε η εθελοδουλεία αυτή (και μόνον αυτή) δεν θα θεωρηθεί ούτε κολακεία ούτε, γενικότερα, κάτι άσχημο.
Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτήν την αντίληψη, θα πρέπει να έρθουν να συναντηθούν στο ίδιο σημείο, η φιλία μεταξύ εραστού και ερώμενου, η φιλοσοφία ως φιλία της σοφίας καθώς και το υπόλοιπο μέρος της αρετής.
Με αυτήν την έννοια, η αρετή συνιστά την χρυσή τομή, δηλαδή την μεσότητα, που δεν είναι άλλη από την σοφία μεταξύ της υπερβολής και της ελλείψεως, έτσι ώστε να αποδοθεί συμμετρία στην σχέση μεταξύ εραστού και ερώμενου.
Σε αυτό το πλαίσιο, η συμμετρία αυτή θα συγκροτηθεί, εφόσον ο εραστής και ο ερώμενος συναντηθούν στο ίδιο σημείο, δηλαδή στον δρόμο της Αρετής.
Έτσι, όταν υπάρχει σύγκλισις μεταξύ εραστού και ερώμενου, τότε ο μεν εραστής δέχεται δικαίως οποιαδήποτε υπηρεσία προσφέρεται από τον ερώμενο, ο δε ερώμενος δέχεται δικαίως οποιοδήποτε αγαθό του προσφέρει ο εραστής του, εφόσον αυτό θα τον καταστήσει σοφό και αγαθό.Με αυτήν την έννοια, ο μεν εραστής θα πρέπει να παράσχει όλη του την ψυχική δύναμη, προκειμένου να συμβάλλει σε αυτήν την αρετή, ο δε ερώμενος να μην επιθυμεί τίποτε άλλο, παρά την απόκτηση της σοφίας.
Υπό αυτό το πρίσμα, λοιπόν, η συμμετρία μεταξύ των δύο εραστών συγκροτείται, μέσω της συναντήσεως στο ίδιο σημείο, του όμματος της ψυχής του εραστού με το όμμα της ψυχής του ερώμενου, με απώτερο στόχο την ανάδυση του Ουρανίου Έρωτος στις ψυχές τους.
Το βίντεο του μαθήματος στον κατωτέρω σύνδεσμο.